Bu yaz, Avrupa’nın kültür tatil rotaları arasında Aydın’ın Didim ilçesi öne çıkıyor. Didim’in bu listede yer almasının başlıca nedeni, bölgenin tarihi merkezi Milet’in öneminden kaynaklanıyor. Coğrafyası ve düşünce tarihindeki yeri ile Efes ile birlikte dünyanın aydınlandığı iki noktadan biri kabul edilen Milet, arkeologlar tarafından artık bir Batı Anadolu kenti olarak görülüyor. Felsefe, mimari ve sıra dışı düşüncelerle dolu olan bu antik şehir, Avrupalı kültür turistlerini ağırlamaya hazırlanıyor. ‘Miletos’ adıyla da bilinen kent, felsefi düşüncenin ve bilimsel gözlemlerin doğduğu yer olarak biliniyor. Peki, doğa ve materyalist felsefenin başladığı yer olan Miletos, düşünce ve bilimde ‘klasik öncesi aydınlanma dönemi’ni nasıl başlattı?
BİLİM VE FELSEFENİN BAŞLANGICI
Miletos okulu, Anaksimandros, Anaksimenes, Hekataios ve Thales gibi ilk aydınlanmacıların yetiştiği bir merkezdi. İyonya aydınlanmasını başlatan Thales, MÖ 582 yılında güneş tutulmasını hesaplamış, matematik ve geometride çığır açıcı teoriler üretmiştir. Anaksimenes ise görünür evren hakkında fikirler ortaya koymuş ve doğada “canlı-cansız” ayrımını yapan ilk kişi olmuştur. Anaksimenes ayrıca ay tutulmasını doğru olarak açıklayan ilk kişidir.
MODERN ŞEHİR PLANLAMASININ DOĞUŞU
Miletli Hekataios, birbirine paralel ve dik olarak bölünmüş dikdörtgen blok sokaklardan oluşan şehir planlamasını ilk kez uygulamıştır. Bu planlama, Milet’te uygulanmış ve sonrasında Roma İmparatorluğu kentlerinde ve tüm Avrupa’da yaygınlaşmıştır. Anaksimandros ise evreni ilahi bir bakış açısından çıkararak doğa olaylarını gözlem ve matematikle açıklamış, astronominin kurucusu kabul edilmiştir. Ayrıca, her şeyin ilk nedeni olan ‘Arkhe’ terimini ortaya koyarak sistematik felsefe görüşünü sunan ilk düşünür olmuştur.
DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN MERKEZİ
Miletli ünlü düşünürler arasında, maddenin atomlardan oluştuğunu ilk kez dile getiren Leukippos da yer almaktadır. Türk arkeolojisinin önemli isimlerinden Ordinaryüs Prof. Dr. Ekrem Akurgal’ın “Anadolu Uygarlıkları” kitabında belirttiği üzere, insanı akılcı bir yaklaşımla açıklayan Protagoras veya doğa ve evreni akıl ile açıklayan Anaksagoras gibi düşünürler Atina’da yargılanırken, Miletos okulundaki materyalist felsefeye sahip isimler ise özgürce fikirlerini dile getirebilmişlerdir.
MODERN DÜNYAYA İLHAM VEREN KENT
Milet, modern bilim ve felsefenin temellerinin atıldığı bir yer olarak günümüzde de büyük ilgi görüyor. Tarih, kültür ve bilim meraklıları için Milet, mutlaka görülmesi gereken bir destinasyon. Bu yaz, Milet’in tarihi atmosferinde dolaşarak, düşünce ve bilimin kökenlerine tanıklık edebilirsiniz.
